ALTINI ISLATAN COCUK

ALTINI ISLATAN COCUK

Cocuklar genellikle 2-3 yaslarina kadar altlarini islatirlar. Gunduz kontrol daha erken saglanirken (2-2,5 yas) geceleri biraz daha gectir. 4 yasindan sonra alt islatmanin devam etmesi durumunda Altini Islatma (enuresis) sorunundan soz edilebilir.

OZELLIKLER:

Dort sekilde gorulur:

· Yalniz gece altini islatirlar, (Nactural)Yattiktan biraz sonra ya da kalkmaya yakin altlarini islatirlar,

· Yalniz gunduz altini islatirlar, (Diurnal)Cok utangac olduklari ya da oyuna daldiklari icin altlarini islatirlar,

· Hem gece hem de gunduz altini islatirlar, (Kronik alt islatma)

· Ara-sira altini islatirlar, Hastalik sirasinda, yeni bir kardesin dunyaya gelmesi sonucunda, sert disiplin uygulandiginda, korkutuldugunda, gece ustu acik birakildiginda, zorlama sonucu bel agrilariyla altlarini islatirlar.

Probleme Karsi Olumsuz Tutumlarin Etkisiyle Cocukta,

· Parmak emme, tirnak yeme,

· Telaffuz bozuklugu,

· Kiskanclik, korkaklik ve pasiflik,

· Ice kapaniklik ve yalniz yasama,

· Sorumluluktan kacma,

· Kendine guvensizlik,

· Ofke ve aglama nobetleri,

· Saldirgan davranislar,

· Hirsizlik ve yalancilik,

· Dikkat daginikligi,

· Yasina uygun davranislar gostermeme olusabilir.

NEDENLER:

A- Fiziksel Olarak;

· Genetik yatkinlik,

· Sinir kas kontrolunun gecikmesi,

· Idrar yollarinda enfeksiyon, idrar kesesinde tonus azligi,

· Cok derin uyku yaratacak asiri yorgunluk,

· Fazla sulu ve tuzlu yemek yeme,

· Ayaklarin ve bel kisminin asiri usumesi gibi nedenlerden kaynaklanabilir.

B - PsIkolojik Olarak;

· Yeni bir kardesin dogmasi, okula baslama, okul degistirme, sevilen birinin kaybi gibi stres faktorlerine karsi hayatin eski donemlerine geri donme istegi,

· Erken ve baskili tuvalet egitimi, (Asiri titizlik ve sabirsiz davranma )

· Gun icinde korku yasanmasi,

· Derin uyuma,

· Ruhsal zorlama, asiri baski ve uzuntu yasanmasi,

· Anne babanin ayrilmasi, aile iliskilerinde bozukluklar, evde huzursuzluk gibi ailevi faktorler,

· Ailenin asiri koruyucu ve hosgorulu tutumu ile cocukta bebeksi kalma egilimi,

· Ilgi cekmek ve oc alma istegi,

· Okulda korkusu gibi nedenlerden kaynaklanabilir.

ONERILER : Once cocuk tibbi muayeneden gecirilmeli ve eger gerekiyorsa ilac tedavisi uygulanmalidir. (Yaygin kaninin tersine bu ilaclar kisirlik yapmaz, yan etkileri azdir ve iyi sonuc verirler).

· Dogdugu gunden itibaren cocuga uygun bakim verilip, altini islatinca derhal degistirilerek, cocukta temizlige haz duyma aliskanligi olusturulabilir.

· Ayip, biraz tut, eve gidince yaparsin gibi yanlis tutumlar mesane bozukluklarina yolacilabilecegi icin bunlardan sakinmalidir.

· Cocuk, tuvaleti gelir gelmez nerede olursa olsun hemen ihtiyacini gidermesi icin tesvik edilmelidir,

· Cocuga mumkun oldugunca cok sulu ve tuzlu yemek verilmemelidir.

· Ayaklari sicak tutulup, yatmadan evvel yataginin isisi normal olmali, mumkunse corapla yatmasina izin verilmelidir. (Yataginin sicak olmasini saglamak icin elektrikli battaniye kullanilabilir.)

· Cocugun altina bez koyulmamalidir,

· Alti islak olarak fazla kalmamali, hemen degistirilmelidir. Boylece cocuga altinin temizligi ve kurulugu hissettirilmelidir. (Cocuk islakligi ve idrarin kokusunu severse kasitli olarak altini islatir.)

· Cocugun egitiminde kotu soz ve dayaktan kacinilmalidir.

· Cocuga karsi ilgisiz davranmaktan kacinilmalidir. Ozellikle de yeni kardesi olunca cocuk ihmal edilmemelidir.

· Gece belli araliklarla saat kurulup cocuk tuvalete kaldirilabilir.

· Gece yatmadan once tuvalete goturulmeli, ayni saatte yatmasina dikkat edilmelidir.

· Cocuk tuvalete kaldirildiginda tam olarak uyanik olmasi saglanmalidir.

· Korku filmi seyrettirilmemelidir.

· Agir oyuncaklari kaldirmamasina ve arkadaslariyla oynarken birbirlerinin sirtina binmemelerine dikkat edilmelidir.

· Cocukla iyi bir iletisim kurularak altini islatmasinin gecici oldugunun anlatilmasi, cocugun bunun ustesinden gelebilecegine olan inancini arttirabilir. (cocuk bunun gecici oldugunu anlarsa yenmek icin caba sarfedecektir.)

· Cocuk altini islatmadigi zamanlarda odullendirilebilir. Odul verirken su iki yontem kullanilabilir.

Takvim yontemi :

Cocuk altini islattigi gunlerde yagmurlu hava resminin altina (*) isareti, altini islatmadigi gunlerde ise gunesli hava resminin altina (*) isareti konulur. Bu isaret kesinlikle cocuk tarafindan konulmalidir. Bir ay sure sonunda gunesli hava resminin altinda (*) isareti cok ise cocuk odullendirilir. Odulun niteligi cocugun yasina, kisiligine uygun olmalidir.

Boncuk Yontemi:

Cocuk boncuk dolu bir kavanozdan her altini islatmadigi gun icin bir boncugu bos bir kavanoza atar. Boncuk sayisi, daha onceki dolu kavanozdan fazla olursa yine cocuk odullendirilir















ENUREZIS (ALTINI ISLATMA)

TANIM: Cocugun idrar kontrolunun kazanildigi biyolojik olgunluga gelmesine ragmen yineleyici idrar kacirma ile belirli bir bozukluktur.


SIKLIK:Erkeklerde kizlara oranla daha fazla gozukmektedir
YAS ERKEK KIZ

5 yas % 7 % 3

10 yas % 3 % 2



BELIRTI VE BULGULAR: Bes yasin uzerinde olmasi uc ay sure ile haftada en az iki kez meydane gelmesi gerekir. En sIk goruleni sadece gece uykusunda gorulenidir. Uyanik oldugu saatlerde kacirilmasi 9 yasindan sonra nadiren ortaya cikar. Ogleden sonra ilk saatlerde tuvalet kullanmama ya da okul ugraslari ve oyuna dalmanin bir sonucu olabilir. Enurezise bagli gelisen sosyal bozuklugun orani, cocugun oz guveni, arkadaslari tarafindan dislanmasi, bakim verenin ofkesi, cezalandirma ya da reddine baglidir.



NEDENLERI:

1-Genetiktir. Anne-babalarin % 75' inde gecirilmistir.

2-Idrar kesesinin kapasitesinin kucuklugu.

3-Gecikmis ve gevsek tuvalet egitimi.

4-Kaygilarin artmasi

5-Annenin asiri titiz olmasi, okulda tuvalete girme mikrop kaparsin.

6-Kardes dogumu ile baslayan ikincil enurezis.

7-Ailede olumler, ayriliklar, gecimsizlikler, hastaliklar, okulda basarisizliklar.

8-Ailenin asiri koruyucu ve hosgorulu tutumu ile cocukta bebeksi kalma egilimi.



TEDAVI:

1-Cocugun isemesine karsi ailenin duygu, dusunce ve davranislari incelenmelidir.

2-Kesinlikle ceza verilmemeli, alti bezlenip baglanmamalidir.

3-Kaygilarini azaltacak iletisime girilmelidir. cisi geldigi zaman bir sure tutmasi ogretilmelidir. Bu sure giderek arttirilmalidir

4-Idrar kesesinin kapasitesini arttirmak icin, cocuga.

5-Sabah kalktiginda, kendisi tarafindan takvime durumunu belirtir (+) veya (-) isaretler yazilmali, hafta sonu kuru gunler coksa odullendirilmelidir.

6-Ilac kullaniminda; enurezis ile birlikte depresyon, uyku bozuklugu, dikkat eksIkligi ve hiperaktivite varsa, doktor kontrolunde Imipramin ilk secenektir.



ALT ISLATMA 2
Cocuklarimizi yetistirirken karsilastigimiz bazi gelisim problemleri vardir ki; bunlar anne-baba hatta aile olarak bizleri hayli zorlar, endiselendirir. Bir de karsilasilan bu zorluklar toplum tarafindan olumsuz algilaniyorsa kaygilarimiz iyice buyur.

Sozu edilen sorunlar arasinda belki en fazla bilineni "alt islatma problemi" dir. Bes yasin uzerinde olduklari halde cocuklarin istemsiz olarak altini islatmalarina "enurezis" denmektedir. Enurezis sIklikla geceleri oldugundan "yatak islatma" olarak da anilmaktadir.

Her sabah yatagindan islak olarak kalkmak bir cocuk icin gercekten sIkinti verici bir durumdur. Genellikle bu durum aileler tarafindan bir hastalik olarak algilanmadigindan cocuklar surekli ve agir bicimde suclanmakta, hatta zaman zaman fiziksel istismar biciminde degerlendirilebilecek agir cezalara carptirilmaktadirlar. Halbuki bu durumdan en cok cocuk rahatsiz olur ve sizden cok o, bu durumdan kurtulmak ister. Ozellikle baska bir evde yatmasi gerektigi ya da misafirlik, yolculuk gibi nedenlerle evden ayri kaldigi durumlarda cocuk siddetli bir kaygi yasamakta ve altini islattiginda yogun bir utanma duygusuna kapilabilmektedir. Bu nedenle de evden uzaklasmayi reddedip, bir cok faaliyete katilmada isteksiz davranabilmektedirler.

Cocuklarda boyle bir problemle karsilasildiginda yapilacak en akillica davranis, asiri kaygilanip bu kaygiyi kontrolsuz bicimde cocuga veya ailenin diger uyelerine yansitmak yerine, sogukkanlilikla problemin nedenlerini fark etmeye calismak ve mumkun olan en kisa zamanda tedavisini gerceklestirmektir.

Bir cocugun 1-2 kez altini islatmasi enuresiz teshisi icin yeterli midir? Bu sorunun cevabi elbette hayir. Enuresiz teshisi konulabilmesi icin en az 3 ay sure ile haftada en az iki defa altini islatmasi ya da cocugun cevresiyle sosyal iliskilerinde ( mesela arkadaslariyla), okul yasaminda, akademik performansinda dusme ve/veya sorunlara sebep olmasi ve bes yasindan buyuk olmasi gerekmektedir. Ayrica altini islatmasinin baska bir ilacin yan etkisine bagli olmamasi, bireyde altini islatmaya sebep olabilecek bir hastalik ( seker hastaligi,kas kontrolunu etkileyen norolojik veya urolojik hastaliklar gibi) olmadiginin bilinmesi gerekmektedir. Bu tanimlama ve kriterler bizi her altini islatmanin enurezis olmadigini soylemektedir. Boyle bir durumla karsilastigimizda ilk yapmamiz gereken, soruna neden olan bedensel bir rahatsizligin olup olmadigina bakmaktir.

Alt islatma probleminin "nelerin etkisiyle" yasanmakta oldugunu anlamaya calisalim.

Alt islatmanin tek bir nedene bagli olmadigi, risk artiran birden fazla sebep bulundugu ileri surulmektedir.

Bunlardan ilki kalitimdir. Annede, babada, her ikisinde ya da akrabalarda alt islatma sorunu olmasi riski artirir.

Ikincisi cocugun cesitli psIkososyal sorunlarla karsilasmasi veya olumsuz cevresel kosullar altinda bulunmasidir. Ebeveynin cocuga yeterince ilgi gostermemesi ve buna bagli olarak cocukta olusan ilgi ihtiyaci, tuvalet aliskanliginin kazandirilmasinda kullanilan uygunsuz yaklasimlar, kardes kiskancliklari, guvenlik ihtiyaclarinin yeterince karsilanmamasi, cocugun duygusal, sosyal veya fiziksel olarak istismar edilmesi ve orselenmesi, yerlesim yerinin ya da okulunun degismesi, yuvaya veya okula baslamayla sekillenen yeni yasantilar arasinda sayilabilir.

Herhangi bir nedenle babanin, annenin veya her ikisinin ya da kardesin kaybedilmesi ( bosanma, olum vb. sebeplerle) bu faktorler arasinda sayilabilir. Ozellikle belli bir donemde idrar kontrolunu sagladigi halde sonradan altini islatmaya baslayan cocuklarda bu tur olumsuz hayat olaylarinin etkili oldugu ifade edilmektedir.

Dorduncu faktor olarak organik sebepler ele alinabilir. Sinir sisteminin olgunlasmamasi ile ilgili bir problem olarak uykudayken idrar kesesinde meydana gelen kasilmalarin kontrol edilip baskilanamamasi, uyku bozukluklarina bagli olarak mesane dolulugunun algilanamamasi, bobreklerden salgilanan bir hormonun yetersiz olmasi, mesane darligi ve kas gelisiminde gorulebilecek gerilikler bunlar arasinda yer alabilir.

Ebeveynin en temel gorevi cocuk yetistirme konusunda bilincli davranarak problemin ortaya cikisini engellemektir. Oncelikli hedef, bu tur problemleri olmadan onlemek, yani cocugu korumaktir. Tuvalet aliskanligi kazandirilmaya calisilirken uygun tutumlar sergilemek, baski ve cezalandirmayi kullanmamak, aliskanligin kazanilmasi icin uygun yasta egitime baslamak ve bitirmek bu noktada cok onemlidir. Soz gelimi, tuvalet aliskanliginda ailenin asiri titizlenmesi durumunda cocuk, hayatinin belirli bir doneminde ( mesela yeni bir kardes dunyaya geldiginde) alt islatmayi aileyi cezalandirmada arac olarak kullanabilir. Ozellikle cocuk, -dogru ya da yanlis- tuvalet aliskanligi kazanildiktan sonra altini islatmaya baslamissa, problemin psIkolojik olma ihtimali uzerinde daha fazla durulmalidir. Yine okula baslama veya okul degistirme, problemli aile ici iliskiler gibi yukarida belirtilen riskli yasantilar konusunda aileler duyarli olmalidir.

Cocuk altini islatiyorsa oncelikle bir hekime basvurulmali, probleme sebep olan bedensel bir faktorun olup olmadigi belirlenmelidir. Bedensel bir problemden kaynaklanan alt islatmanin tedavisinde tibbi yontemler gereklidir. PsIkolojik kokenli bir problem oldugu sonucuna varilmissa, uzman destegi alinmali ve oneriler dogrultusunda cozume gidilmelidir. Ozellikle baska davranis problemleri( kekemelik, tirnak yeme,yalan soyleme vb.) alt islatmaya eslik ediyorsa uzman gozetimi sarttir.

ONERILER:

· Herseyden once ofke ve kizginlik degil sevgi ve anlayis gosterin. Boyle zamanlarda degilse ne zaman sefkat gostereceksiniz?

· Cocugun alt islatmalarini azaltmak icin yatmadan once alinan sivi miktari uzerinde kontrol saglanmali, azaltilmalidir.

· Cocuk uykuya dalmasindan yaklasIk bir bucuk saat sonra uyandirilmali ve tuvalete gitmesi saglanmalidir. Burada cocugun "uyanmis" olmasi onemlidir. Gerek goruluyorsa cocuk bir gecede iki kez uyandirilabilir.

· Cocugun alt islatma sayisi ( sIkligi) takip edilmelidir. Bu amacla bir cizelge kullanilmasi uygun olur. Cizelge takibi bir uzman tarafindan diger yontemlerle birlikte kullanildiginda yarar saglayacaktir.

· Cocugun altini islatmadigi gunlerde odullendirilmesi, davranisin ortadan kalkmasinda etkili olabilir. Odullerde cocugun isteklerinin goz onune alinmasi etkililigi yukseltecektir.

· Cocugun altini islatmadan uyandigi gun hic yok veya cok az ise, gunduz tuvaleti geldiginde birkac dakika tutmasi istenerek, mesane kontrolu saglanmasi amaciyla egzersiz yaptirilmasi yararli olabilir.



EDAM- Aile Egitim Danismanligi Bulteni -Nisan 2003



Cavusbasi Ahmet Akca Ilkogretim Okulu Rehberlik Servisi

PsIkolojik Danisman

Dilek SOYLEMEZ
ALINTIDIR