Anaokulu Caginda Gorulen Siddetin Nedenleri

Anadolu Saglik Merkezi’nden PsIkolog Sevil Usanmaz,
anaokulu cagindaki cocuklarda gorulen siddet
egiliminin nedenleri ve bu cocuklara nasil
yaklasilmasi gerektigi hakkinda bilgi verdi. Usanmaz,
okul oncesi donemi olarak adlandirilan uc-alti yas
arasi, cocuklugun en renkli ve hareketli donemlerinden
biri oldugunu belirterek cocuklarin bu donemde
konuskan, merakli, ogrenmeye hevesli, girisken, daha
sosyal ve sevimli oldugunu dile getirdi.
Uc - alti yas arasi cocuklarin ozellikleri
PsIkolog Usanmaz, uc alti yas arasi cocuklarin
ozelliklerini soyle siraladi;
· Bu yastaki cocuklarda yasayarak ogrenmenin, deneme
ve yanilmanin belirgin oldugunu goruruz. Her seye
bakar, ilgilenir, sorular sorar, dil gelisimi hizli ve
dili kullanimi daha iyidir, hikayeler anlatir veya
hikayeler uydurabilir, kendisine uygun olsun ya da
olmasin her seyi denemek isteyebilir. Oyun oynamaktan,
kosmak, ziplamak, atlamak vb. bedensel aktivitelerden
cok hoslanir, bisIklete binebilir, tirmanabilir.
Rekabet-yarisma duygusu ortaya cikar, yasitlari veya
biraz daha buyuk cocuklarla rekabet davranislari,
kiskancliklar gorulur. Anne-babanin begenisini,
takdirini kazanmak ve sevgisini gormek cok onemlidir.
Bunu sIklikla sorgulayabilir; Begendin mi? Guzel olmus
mu? Anne beni seviyormusun? vb.
· ‘Ben’ kavraminin ortaya ciktigi ilk yillarda
cocuklarda negatif tutum ve davranislara sIklikla
rastlanabilir. Cocuk, kendisi giyinmek, yemek yemek
kosmak ve oynamak ister, engellendigin de asiri tepki,
ofke, aglama, tepinme, vurma, tekmeleme, istedigi
yapilmadiginda esyalara ya da kendine zarar verme gibi
tepkisel saldirgan davranislar gosterebilir. Okul
oncesi donemde buyume ve gelisme ile birlikte
bagimsizligin artmasi, cocuklarin kendi bedenlerinin
farkina varmalari ozellikle erkek cocuklarinin
bedensel guclerinin farkina varmalari, bunu
kullanmalarina neden olur. Annesi-babasi cocuk
tepindiginde onunla konusmak, sorunu anlamak ve sakin
olmak yerine, bagiriyor, cekistiriyor hatta vuruyor ve
sonunda istedigini yapmasina izin veriyorsa, cok
degil iki-uc kez bunu denemisse olumsuz davranisi
ogrenmis ve saldirgan davranis pekismis oluyor.
Cocuklar cok iyi gozlerler, hissederler ve ogrenme
konusunda da bizden daha hizlidirlar.
· Cocuk ogrenmesinde deneme- yanilma yolu ile ogrenme
kadar onemli olan diger bir unsur da “taklit”dir.
Topu firlatmasi isteniyorsa bardagi, oyuncagi da
firlatabilir. Ozellikle cocuklar, anne-babalarinin,
yasitlarinin, ogretmenlerinin davranislarini sIklikla
taklit ederler. Cocuk somutta oldugu icin neyi
goruyorsa onu yapmasi beklenen bir durumdur, bir
davranisi- bir insani hatta hayvanlari, cizgi film
kahramanlarini rahatlikla taklit edebilir. Kavramlar
buyume ve gelisme ile birlikte zamanla olusacak,
olgunluk kazanacaktir. Yetiskinler, gerek anlatarak ve
gerekse gostererek olumlu davranisi ogretecekler ve
bir davranisin sekillenmesinde ve benimsenmesinde
model olacaklardir.
· Ofke dogustan var olan bir duygu olarak kabul
edilmektedir. Bebek davranislarinda emzirme gec
kaldiginda ofke tepkileri-aglama, memeyi almama, meme
basini isirma gorulebilir. Ofke ve saldirganlik,
engellenme durumunda ortaya cikar ve engellenme
surekli hale geldiginde - ic ihtiyaclar
karsilanmadiginda, emme ihtiyaci, sevgi ihtiyaci,
ogrenme ihtiyaci, oyun ihtiyaci - pekiserek bir
davranis bicimine donusebilir.
· Anne-baba tutumlari, cocugun davranislarinda
psIko-sosyal gelisiminde onemli rol oynar. Olumsuz
anne-baba tutumlari icinde; reddedici, surekli
elestirici, kayitsiz, otoriter ve baskici, dengesiz ve
tutarsiz, asiri koruyucu, gevsek, mukemmeliyetci
tutumlari sayabiliriz.Cocuklarin olumlu davranislar
gelistirmelerinde, olumlu, ilimli, dengeli, sorun
cozucu, kabul edici, anlayisli, paylasimci, hos
gorulu,ancak sinir ve kural koyan
anne–baba–ogretmen tutumlari onemli rol
oynamaktadir. Ofke duygusu ve saldirganligin dogustan
geldigi ve ic gudusel oldugu kabul gormekle birlikte,
cocuklara olumlu davranislar kazandirilarak ofkeyi
kontrol etmesi, saldirgan davranisi durdurmasi
gosterilerek, anlatilarak ve rol modeli olarak
ogretilebilir.
· En ufak bir sorun karsisinda bagiran, esyalari
firlatan, kiran, vuran anne veya babaya sahip bir
cocugun ornek alacagi ve ogrenecegi davranis ile
sorunlar karsisinda sakin, guvenli, cozume yonelik
davranan anne-babaya sahip cocugun ornek alacagi ve
ogrenecegi davranis birbirinden cok farkli ve taban
tabana zit olacaktir.
· Ic gudusel olan bir duygu ve tepki bu noktada
ogrenilmis siddete kolaylikla donusebilecektir.Hangi
davranislar ogrenilmis siddet olarak tanimlanabilir?
Iki cocuk oynarken oyuncagi paylasamama nedeniyle
birbirlerini itmeleri, oyuncak kirilinca birinin
digerinin elini acitmasi ic gudusel saldirganlik
olarak nitelendirilebilir.Ancak cocuk her defasinda
oyuncagi almak icin vurma, itme, diger cocugun canini
acitma, isirma, sac cekme, bagirma, tekmeleme
davranisi gosteriyorsa buna ogrenilmis
saldirganlik–siddet diyebiliriz. Saldirganligin
guclenmesi cocugun kendisine ve cevresine zarar
vermesi ile sonuclanir. Bir cocugun hareketli olmasi,
bazen yaramazliklar yapmasi ya da aglamasi, oyuncagini
kirmasi, arkadasini itmesi onun saldirgan cocuk oldugu
anlamina gelmez. Cocugu saldirgan olarak tanimlamak
icin, bu davranisi sIk sIk tekrarliyor olmasi ve zarar
verme amaci tasiyor olmasi gerekir. Yani
saldirgan–siddete yonelik davranista zarar verme
niyeti onemlidir.
Saldirgan cocugun nedenleri
Cocugun saldirgan olma nedenleri hakkinda da bilgi
veren Usanmaz,
"· Cocuga aile icinde, cevrede veya okulda sozel ve
fiziksel siddet uygulanmasi
· Evde veya cevresinde saldirgan davranislarda
bulunan bir modelin olmasi
· Cocugun surekli baski ve kisitlamayla karsi karsiya
kalmasi
· Konulan sinirlar ve kurallarin yeterince
anlatilmamasi
· Cocuga evde ya da okulda cift mesaj verilmesi -
tutarli,dengeli davranisi ogrenememesi
· Ilgi ve sevgi eksIkligi
· Cocugun anne-babasi ile saglikli ozdesim kuramamasi
· Organik bir rahatsizlik
· Bedensel veya zihinsel engele sahip olma
· Cocugun daha once gosterdigi saldirgan
davranislarin odullendirilmis olmasi
· Asiri disiplin
· Televizyonda ya da bilgisayar programlarindaki
siddet iceren yayinlar" olarak belirtti.

Cocuk siddete megilli ise yapilmasi gerekenler...
Usanmaz, siddete egilimli cocuklar konusunda
ebeveynlere onerilerde bulundu. Iste ebeveynlerin ve
yakinlarinin dikkat etmesi gerekenler...
· Ev ve okul ortaminda kesinlikle sozel ve fiziksel
siddetten kacinmali
· Cocugun saldirgan davranislari cezalandirildigi
veya dayakla durdurulmaya calisildiginda bu,
saldirganlik ornegi olmaktan baska bir ise yaramaz
· Saldirgan davranislar konusulmali, sonuclarinin
neler olabilecegi anlatilmali, ayni durumla karsilassa
neler hissedecegi uzerinde durulmali
· Cocuga duygu ve dusuncelerini anlatma olanagi ve
sabri gosterilmeli
· Iki cocuk arasinda oyun esnasinda olabilecek
tepkisel davranislarda, taraf tutulmamali daha iyi,
olumlu ve paylasimci nasil oynayacaklari konusunda
yardimci olmali
· Saldirgan davranis karsisinda davranis durdurulmali
asla odul niteligi tasiyan tavizler verilmemeli
· Saldirgan davranisin altinda yatan temel nedenlerin
neler olabilecegi arastirilmali
· Yargilayici, mukemmelliyetci tutumdan kacinilmali
· Saldirgan cocuklar, sporla ilgili faaliyetlere,
okul takimi, yuzme, halk oyunlari, kulturel
etkinlikler, drama, santrac, gezi, fotografcilik gibi
etkinliklere yonlendirilmeli
· Evde ve okulda yapabilecegi yasina uygun gorev ve
sorumluluklar verilmeli
· Saldirganlik sonunda esyaya verdigi zarari
harcliklarini biriktirerek karsilamasi tesvik
edilmeli
· Cocugun sorununu ve ofkesini saldirgan davranislara
basvurmadan ifade etmesi tesvik edilmeli bunu
yaptiginda sozel ve duygusal olarak takdir edilmeli
· Cocugun olumsuz ya da saldirgan davranislarindan
sonra ozur dilemesi saglanmali,ozellikle bunun icin
rol modeli olmali ve ozur dilediginde takdir edilmeli
· Cocugun olumsuz duygularini, ofkesini resim yaparak
ifade etmesi saglanmali, resimleri anlattirilmali
· Cocugun saldirgan davranislarinda yetiskinlere
dusen en onemli gorev sakin olmak, dinlemek, anlatmak,
yol gostermek ve model olmak ve en onemlisi sevgi
dilini, sozel ve bedensel olarak mutlaka kullanmak ve
olumlu davranisi takdir ve tesvik etmektir.
www.ailem.com